درس چهارم هم نشین

درس چهارم: هم نشین

موضوع:تأثیر دوست و هم نشین در زندگی آدمی

دوستی و پیوند با دیگران، یکی از مهم ترین نیازهای انسان است. هنگامی که آدمی با مشکل یا مسئله ای رویارو می شود که به تنهایی نمی تواند آن را از پیشِ رو بردارد، اگر دوستی، با وی همراهی و همدلی کند، باعث خوشحالی و خرسندی او می شود؛ درواقع دوستان در تمام لحظه های زندگی، خوشی و ناخوشی، به ما کمک می کنند. مصاحبت با یک دوست خوب و شکیبا، همچون وزش نسیم دل انگیزی است که احساس آرامش و سبکی و صفای درون را در ما زنده می سازد.
واژه های مهم:پیوند: ارتباط/ رویارو: برابر، مقابل/ خرسندی: خوشحالی، رضایت/ مصاحبت: هم صحبتی، هم نشینی/ شکیبا: صبور/ دل انگیز: دلخواه، گیرا، مطلوب/ صفا: پاکی
نکته های ادبی:تشبیه: مصاحبت با یک دوست خوب و شکیبا، همچون وزش نسیم دل انگیزی است . ./ از پیشِ رو برداشتن: کنایه از حل کردن مشکل و برطرف کردن گرفتاری ها/ تضاد: خوشی و ناخوشی.

به این تصویر زیبای سعدی از دیدار دوست، توجه کنید:
دیدار یار غایب دانی چه ذوق دارد؟
ابری که در بیابان بر تشنه ای ببارد
واژه های مهم:دانی: می دانی/ غایب: کسی که حضور نداشته باشد، پنهان/ ذوق: سرخوشی، شادی
نکتۀ ادبی:تشبیه: مصراع اول (نشاطِ دیدارِ یارِ غایب) به مصراع دوم تشبیه شده است. شاعر، دیدن یار غایب را به ابری مانند کرده است که در بیابان بر انسان تشنه ای ببارد و او را سیراب کند./ نغمه حروف (واج آرایی: تکرار حرف الف)/ آرایه تضمین (اگر سخن دیگران را درون سخن و نوشته خود بیاوریم، از تضمین بهره برده ایم. در اینجا، نویسندگان کتاب فارسی پایه نهم، در ضمن مطلب خویش، بیتی از سعدی را آورده اند.)
معنا و مفهوم:آیا می دانی دیدن دوستی که مدتی دور بوده است، چه لذّت و نشاطی دارد؟ انگار ابری در بیابان گرم و سوزان، ببارد و تشنه ای را سیراب سازد.

در جهان و زندگی کنونی، افرادی که شبکه ارتباطی گسترده و دوستان فراوان دارند، در برابر دشواری های زندگی موفق ترند و سلامت روانی و جسمانی بهتری دارند؛ بنابراین باید اهمیت و ارزش این گونه ارتباط ها را بدانیم و در پی ایجاد دوستی های خوب و مفید باشیم. انسان بی دوست، همواره غمگین است؛ به بیان دیگر تنهایی، یکی از سنگین ترین مصائب است. <<ذوقی چنان ندارد بی دوست زندگانی.>>
واژه های مهم:شبکه: مجموعه ای از افراد و اجزا که کار واحدی انجام می دهند، خطوط سیمی یا لوله ای که به منظور انتقال اخبار یا مواد نفتی به کار می رود./ مفید: باارزش/ مصائب: جمع مصیبت، بلاها.

آنچه در شناخت افراد به ما یاری می رساند، م با پدر و مادر، معلمان دلسوز و مربیان باتجربه است که ما را از دام و چاه این راه آگاه می سازد و آسیب های این مسیر را نشان می دهد. چه بسیارند کسانی که لاف دوستی می زنند اما در حقیقت گرگ هایی در جامۀ گوسفندان هستند.
واژه های مهم:افراد: جمع مکسر (مفرد آن: فرد)، کسان، اشخاص/ آسیب: صدمه، زخم/ مسیر: راه/ لاف: خودستایی کردن، سخن بی ارزش، ادعای واهی/ جامه: لباس.
نکته های ادبی:راه و چاه: جناس ناقص اختلافی/ چاه: منظور گمراهی است./ گرگ در جامه گوسفند: مثل است و کنایه از ظاهر فریبنده داشتن/ تشبیه: در عبارت <<کسانی که لاف دوستی می زنند>> به <<گرگ هایی در جامۀ گوسفندان>> تشبیه شده اند.

مولوی چنین گفته است:
مار بد جانی ستاند از سلیم
یار بد آرد سوی نار مقیم
واژه های مهم:سلیم: سالم، دارای قدرت تشخیص و داوری درست
معنا و مفهوم:مار بد، جان مارگزیده را می ستاند؛ اما دوستِ بد انسان را به سوی آتش جاودان و پابرجا می کشاند.
مولوی:جلال الدین محمد بلخی، معروف به مولانا، مولوی و رومی؛ در سال ۴۰۶ ه. ق. در بلخ متولد شد. در زمینه عرفان و خداشناسی مطالب ارزنده ای دارد. مهم ترین کتاب های او عبارت اند از: دیوان شمس و مثنوی معنوی (به شعر)، مجالس سَبعه، مکاتیب و فیه مافیه (به نثر)

تأثیرگذاری هم نشین بر منش و کردار انسان چنان مهم و عمیق است که رسول اکرم-صلی الله علیه و آله- می فرمایند: <<انسان بر دین و آیین دوست و هم نشین خود است.>>
واژه های مهم:منش: خوی، عادت، خصلت/ کردار: رفتار/ صلی الله علیه و آله: سلام و درود خدا بر او و خاندانش/ آیین: روش، دین.

سنایی غزنوی می گوید:
منشین با بدان که صحبت بد
گرچه پاکی تو را پلید کند

آفتاب ار چه روشن است او را
پاره ای ابر، ناپدید کند
واژه های مهم:صحبت: هم نشینی/ پلید: ناپاک/ ناپدید: گم، ناپیدا.
نکته های ادبی:شاعر با آوردن مثالی در بیت دوم، معنای بیت اول را بر ما آسان کرده است. دوست بد را به لکّه ای ابر مانند کرده است که جلوی نور خورشید را می گیرد. درواقع، تشبیهی آفریده که بدین گونه است: دوست بد همانند لکّه ای ابر، جلوی تابش خورشید را می گیرد./ تضاد: پاک و پلید/ مراعات نظیر: آفتاب و ابر/ تضمین: آوردن دو بیت از سنایی.
دانش زبانی:بدان: متمم/ منشین: فعل/ پاکی: = تو پاک هستی؛ تو: نهاد/ پاک: مسند/<<ی>> در واژۀ <<پاکی>>: هستی، فعل اسنادی/ تو: مفعول/ لکه ای ابر: نهاد/ آفتابی بدین بزرگی: مفعول/ ناپدید کند: فعل.
معنا و مفهوم:با انسان های ناپاک هم نشین و دوست نباش، زیرا اگرچه پاک و درستکار باشی، آن ها پاکی و درستکاری تو را از بین می برند. همان طور که تکه ابری، جلوی تابش خورشید را می گیرد، (تو نیز هراندازه بزرگ و پاک باشی، دوست ناپاک بزرگی و پاکی تو را ناپدید می کند.)
سنایی غزنوی:حکیم سنایی غزنوی، شاعر و عارف قرن های پنجم و ششم ه. ق. است که در غزنه دیده به جهان گشود. برخی معتقدند که وی نخستین شاعری بود که عرفان را به طورجدی وارد شعر فارسی کرد. وی بین سال های ۵۲۵ تا ۵۴۵ ه. ق. درگذشت.

سعدی در گلستان آورده است:
<<هرکه با بدان نشیند، اگر نیز طبیعت ایشان در او اثر نکند، به طریقت ایشان متهم گردد.>>
واژه های مهم:طبیعت: سرشت، خصلت/ طریقت: راه و روش/ متهم: بدنام و تهمت زده شده.
معنا و مفهوم:هر کس با انسان های بد هم نشینی کند، هرچند انسان بد نتواند خلق وخوی وی را عوض کند، در نزد مردم مورد تهمت قرار می گیرد.
سعدی:شاعر و نویسنده بزرگ قرن هفتم (۶۰۶-۶۹۰ ه. ق.) است. در مدرسه نظامیه به تحصیل مشغول شد و در سال ۶۵۵ کتاب بوستان را سرود. در سال ۶۵۶ نیز کتاب گلستان را تألیف کرد که آمیخته ای از نظم و نثر است

همچنین می فرماید:
پسر نوح با بدان بنشست
خاندان نبوتش گم شد

سگ اصحاب کهف روزی چند
پی نیکان گرفت و مردم شد
واژه های مهم:خاندان: تبار، اجداد، طایفه/ نبوت: پیامبری/ اصحاب کهف: یاران غار/ پِیِ: دنبال/ مردم: انسانیت، انسان بودن.
نکته های ادبی:تلمیح (اشاره به داستان های پسر نوح و اصحاب کهف) اصحاب کهف، مؤمنانی بودند که در زمان دقیانوس، به غاری پناه بردند، سیصد سال در خواب به سر بردند و. ./ تضاد: بَدان و نیکان/ تضمین: آوردن دو بیت از سعدی.
دانش زبانی:پسر نوح: نهاد/ بَدان: متمم/ بنشست: فعل/ خاندان نبوتش: نهاد/ گم: مسند/ شد: فعل اسنادی/ سگ اصحاب کهف: نهاد/ مردم: مسند/ شد: فعل اسنادی.
معنا و مفهوم:پسر نوح از فرمان پدرش سرپیچی کرد و دین او را نپذیرفت و با انسان های بدکار دوست شد، بنابراین رسالت پیامبری به او نرسید (مقام و جایگاهش را از دست داد.) سگ اصحاب کهف (یاران غار) مدتی دنبال انسان های باایمان رفت و به درجه انسانیت رسید.

یکی از زمینه های اجتماعی گمراه شدن، تأثیر هم نشین بد است. همان گونه که هم نشینی با دوست خوب، عامل مهم گرایش به کارهای نیک است، به تجربه، ثابت شده است که انسان، تحت تأثیر رفتار و کردار دوست قرار می گیرد و رفیق بد، عامل ویرانگری و یار و همدم نیکوخصال، باعث شکل گیری و پرورش شخصیت متعالی انسان است.
واژه های مهم:عامل: باعث/ گرایش: روی آوردن، میل داشتن/ نیکوخصال: کسی که دارای ویژگی ها و خصلت های نیک است.

خودارزیابی درس هم نشین

۱.در متن درس، چه کسانی به عنوان مشاوران خوب، معرفی شده اند؟
پدر و مادر،معلمان دلسوز، مربیان با تجربه

۲.به نظر شما چرا سعدی، پسر نوح (ع) را با سگ اصحاب کهف، مقایسه کرده است؟
چون خواسته است بگوید حتی فرزندان پیامبران نیز اگر با بدان همدلی و هم نشینی کنند مقام و منزلت خویش را از دست می دهند و در مقابل اگر حیوانی چون سگ با خوبان و نیکان هم نشینی کند ارزش و اعتبار می یابد.

۳.چرا باید از معاشرت با هم نشین بد پرهیز کرد؟
زیرا انسان تحت تاثیر دوست و هم نشین خود قرار می گیرد و دوست بد باعث گمراهی انسان می شود.

نوشتن درس هم نشین

۱. حرف های جدول را به گونه ای به هم بپیوندید که واژه هایی از متن درس به دست آید.
مصائب، مسئله، طریقت، خصال، ذوق

۲. کلمۀ مناسب را با توجه به جمله، انتخاب کنید.
الف) تنهایی یکی از مصائب است. (سنگین، سنگین تر،سنگین ترین)
ب) میهن ما . از هر کشور دیگر جهان است. (زیبا،زیباتر، زیباترین)

۳. دو نمونه پرسش انکاری از درس های پیشین بیابید و بنویسید.
چو بفروختی از که خواهی خرید؟
که تواند که دهد میوۀ الوان از چوب؟

۴.مفهوم کلی حکایت زیر را در یک بند بنویسید.
یکی از بزرگان، پارسایی را گفت:<< چه گویی در حق فلان عابد که دیگران در حق وی به طعنه، سخن ها گفته اند>>.
گفت:<< بر ظاهرش، عیب نمی بینم و در باطنش، غیب نمی دانم>>.
در حالی که در مورد افراد اطلاعاتی نداریم و از خوب و بد اعمال آنها چیزی نمی دانیم، نباید بر اساس حرف های دیگران کسی را قضاوت کنیم.

درس چهارم هم نشین

درس سوم مثل آینه فارسی نهم

درس دوم عجایب صنع حق تعالی

درس اول فارسی نهم : آفرینش همه تنبیه خداوندِ دل است